De uitdaging van deze tijd is niet dat we het niet goed hebben maar dat we de gedeelde verbeeldingskracht lijken te ontberen om te zien hoe het beter kan. De grootste vijand van ieder individu wordt immers gevormd door de eigen gedachten.

Smart is when you believe half of what you hear, brilliant is when you know which half (Robert Orben)

De mens?

We kennen als mens een genetische focus op het eigenbelang. We zijn gericht op prestatie en materiële status. We zijn geobsedeerd door de korte termijn en we ontkennen problemen als we ze niet direct kunnen waarnemen. Daarbij apen we eenvoudig en snel bestaand gedrag na. Lang leve de evolutie!

Het heeft ons gebracht in een samenleving waarin we elkaar lijken te beoordelen op basis van wat we bezitten in plaats van wat we bijdragen. We kennen een politiek stelsel dat primair gericht is op het behartigen van tijdelijke partijbelangen in plaats van overstijgende algemene belangen. Een samenleving waarin regels en procedures mensen reduceren tot uitvoerende entiteiten. Waar digitale sociale netwerken helpen te verbinden maar tevens resulteren in massale vergelijk- en egosystemen die ons depressief lijken te maken.

We leven in een samenleving waarin ‘disruptie’, gelukkig, het nieuwe modewoord is. Het gebruik van woorden zoals innovatief en doorbraak kennen een toename van 15000% in de wetenschap (BMJ 2015, Use of positive and negative words in scientific PubMed abstracts 1974 – 2014) Disruptie lijkt de heilige graal. Een disruptieve tijd waarin businessmodellen onder druk staan, consumptiepatronen opnieuw worden uitgevonden, de democratie faalt en de mens onwetend is over de vergaande impact van technologie. Een wereld vol informatieconsumentisme, massasurveillance en ‘easy fix denken’. Maar laten we niet vergeten te luisteren naar de lessen uit het verleden. Ernaar luisteren zonder ons handelen te verlammen.

Leefwereld versus systeem wereld

We leven in een tijdperk waarin de bedrijfseconoom en de regelneef de vakinhoudelijke en gepassioneerde experts hebben vervangen. Waarin wantrouwen de meest dominante factor is geworden. Regels en procedures moeten ons op het rechte pad houden maar resulteren in een wildgroei aan toezichthouders en instituten die excelleren in het in stand houden van het eigen bestaansrecht. We hebben jarenlang vooruitgang gecreëerd maar kunnen vanuit onze systeemverslaving niet meer zonder een overvloed aan regels en procedures. Lang leve de vooruitgang!

We botsen met onze systemen omdat ze niet aansluiten op de menselijke leefwereld. We hebben schijnbare zekerheid gecreëerd maar doden hiermee de zelfregie, passie en de unieke menselijke vaardigheid: creativiteit. Dit terwijl juist de eigen regie op het leven voor ons als mens zo essentieel is. Volgens het CPB (december 2015) blijkt de hoeveelheid controle die mensen over hun leven ervaren belangrijker dan inkomen, gezondheid en opleiding.

We omarmen wat ons bevalt en keren ons af van wat ons bedreigt

Apathie en oppervlakkigheid als grootste bedreiging?

Niet klimaat, terrorisme, kapitalisme, maar apathie en oppervlakkigheid zijn onze ergste vijanden. We herkennen ons in de houding dat de problemen te omvangrijk zijn om zelf invloed op te hebben. Ondertussen stemmen we dagelijks met iedere te besteden Euro voor de wereld die we voor onze kinderen wensen.

We vinden de dagelijkse nuance saai en de waarheid niet interessant genoeg. We doen de echte problemen af als idealistische prietpraat zodat we zelf niets aan ons eigen gedrag hoeven te doen. We worden conflictvermijdend, denkende dat het dan uiteindelijk vanzelf wel weer zal overgaan.

Al is apathie de grootste bedreiging, toch zien we de kracht van het netwerk toenemen. Twee schurende tijdperken. De grootste revolutie vindt immers niet plaats in technologie maar in mindset. Wie we vertrouwen, wat we waarderen en hoe we ons organiseren. Het overgrote deel van de consumenten vindt innovatie van belang voor de vooruitgang van de samenleving. Maar het blijkt ook dat mensen vinden dat vernieuwing in de hedendaagse samenleving vooral gedreven is door winstbejag. Onze groeigeilheid heeft schijnbaar niets hoeven inleveren na de economische ‘crisis’ en het rendementsdenken is zelfs aangewakkerd.

De schijnbeloftes van technologie?

De ultieme marketingmachine bevindt zich op dit moment bij de tech-industrie. Het heeft technologie gebracht tot het ultieme doel van menig organisatie en overheidsinstantie. We overschatten de invloed van technologie schromelijk en vergeten de bron van de uitdagingen die technologie zou moeten oplossen in te zien en daar de echte aandacht aan te schenken.

De samenleving wordt gedreven door risicoaversie en -minimalisering waarbij het wondermiddel technologie is. De technologische ideologie die belooft voor ieder complex probleem een oplossing te kennen. Technologie die problemen voorkomt voordat ze beginnen door ons daar eerder op te wijzen. Klimaatverandering, oorlog, obesitas alles kan teniet worden gedaan door technologie. De ideologie grijpt om zich heen als een digitaal virus en maar al te graag luisteren we daar als individu naar. Gaan we hier niet te snel voorbij aan de werkelijke essentie?

Ondertussen zien we de tech-wereld struikelen over de eigen beloftes en was het tech hype woord van 2015 Positive Computing. We sluiten het jaar af met het hype woord: Sjoemelsoftware. Technologie kan helpen fundamentele uitdagingen van de mensheid het hoofd te bieden maar dan moeten we als mens wel de juiste vragen stellen. De vraag is alleen óf we nog wel de juiste vragen stellen? Zorgen we er wel voor om van de technologische expansie daadwerkelijk menselijke vooruitgang te maken?

Met onze focus op technologisering verliezen we de mens uit het oog. Technologie is een doel op zich geworden in plaats van een middel. We zien de eerste signalen al. In onze zoektocht naar meer controle en klantgerichtheid verzamelen we data en gaan hierbij voorbij aan wat we als mens redelijk of gewenst achten. Economische exploitatie is inmiddels niet meer de meest essentiële bedreiging, maar informatie-exploitatie.

We digitaliseren de oude wereld beter en sneller dan ooit maar vergeten om volledig nieuwe systemen te creëren. Het is tijd om dit bewustzijn te voeden want de zogenaamde democratisering door technologie lijkt een wassen neus. De nieuwe wereldleiders komen op en steken oude businessmodellen in een nieuw jasje. De scheidslijn tussen technologische dominantie en menselijke vooruitgang is dunner dan ooit.

Wat je denkt is wat je ziet

Ruimte voor realistisch idealisme?

We leven in een tijdsgeest waarin 4 miljoen Nederlanders anderen helpen. Een tijdspanne waarin we quota moeten opstellen voor mensen die vluchtelingen willen helpen. Waarin bezit steeds minder dominant wordt. We lijken veiliger, rijker en gelukkiger dan ooit. En toch zien we een tijdperk verschuiven.

Trends en ontwikkelingen laten zien dat er een nieuwe  verschuiving plaatsvindt binnen organisaties die zich richten op benodigdheden in plaats van de creatie van wensen. Organisaties die verleiding weten te combineren met ‘goed doen’. Marketing wordt mattering waarbij de kloof tussen wat een organisatie zegt en doet gereduceerd wordt. Organisatorische betekenisvorming door een focus op kwaliteit van leven, oorsprong en gezondheid. Flexibele communities die functioneren op basis van marktvraag met gedeelde passie als kern. Organisaties waar mensen willen werken in plaats van moeten. Netwerken waarbij de contributie belangrijker is dan credentials. Invloed op basis van toegevoegde waarde in plaats van titel. Zwermen mensen met tijdelijk gedeelde doelen waarbij controle plaatsvindt vanuit transparantie in plaats van gecentraliseerde macht. Lang leve de vooruitgang!

De echte mens!

We komen niet goed of slecht op deze aarde maar we worden geboren om goed of slecht te worden. We zijn van nature onbevangen vrije geesten. We experimenteren, verkennen en lachen. We leren door open te staan voor het onbekende en te handelen vanuit nieuwsgierigheid. Van nature zijn we geneigd tot samenwerking en altruïsme. We denken niet in belangen maar in betrekken. We hebben alle ‘middelen’ vanaf onze geboorte meegekregen maar lijken het gaandeweg te verliezen. De menselijke geest moet open staan voor het andere en niet dichtslaan door het bestaande. Dat is de kracht van ons als mens.

We dromen te weinig en denken teveel. We overleggen teveel en doen te weinig. We vragen te vaak vooraf toestemming in plaats van achteraf vergeving. We bedenken teveel en verkennen te weinig. Laten we onze verbeelding niet beperken door rendementsdenken, regelobesitas of een gepercipieerde angstcultuur. Creëer ruimte voor meerduidigheid, nuance en empathie. Het is tijd om ons te richten op vertrouwen als de dominante factor in de samenleving. Openstaan om te leren aanvoelen, in te leven en te begrijpen. Het lijken de meest basale ‘kernactviteiten’ van de mens. Maar organisaties, management en velen van ons onderschatten de waarde, impact en het belang ervan. Er is geen technologie die dit proces op dit moment beter kan dan de mens zelf. Een samenleving waar we minder op elkaar letten en meer op elkaar passen. 2016, we maken er zelf wat van!

• Auteur: Tony Bosma
• Bron: TrendRede

Op 12 januari 2016 wordt de TrendRede 2016 uitgesproken. Wil je hierbij aanwezig zijn? Meld je dan aan op www.trendrede.nl.

De TrendRede wordt ieder jaar belangeloos samengesteld door een groep vooraanstaande trendwatchers. Door hun kennis te bundelen, willen zij een bijdrage leveren aan de toekomst van de samenleving waar zij zelf deel van uitmaken.