[ 19 december 2017, 11:26 ] Den Uyl lezing:

Jesse Frederik, onderzoeksjournalist bij De Correspondent, hield maandagavond een indrukwekkende Den Uyl lezing over wat hij noemde ‘de onderwereld van de verzorgingsstaat’. Die onderwereld bestaat eruit dat de rijksoverheid honderden miljoenen over de balk gooit om de problemen van hulpbehoevenden aan te pakken, maar die problemen alleen maar groter maakt.

‘Wie dan de afgelopen dertig jaar overziet, moet constateren dat de sociaaldemocratie hierin heeft verzaakt’, hield Frederik zijn PvdA-toehoorders voor. ‘We zijn weer terug bij af. We zijn weer bij de ‘onmaatschappelijkheidsbestrijding.’ We hebben het vooral over symptomen, niet over oorzaken. We wantrouwen de mensen die om hulp vragen. Wie voor een uitkering komt, wordt behandeld als aspirant-oplichter. Wie zijn rekeningen niet betaalt, die zal wel niet deugen. En wie werkloos is, die heeft dat aan zichzelf te danken.’ 

Foto: Human

Frederik presenteerde schrijnende gevallen van mensen die het overzicht over hun situatie allang zijn kwijtgeraakt en steeds dieper in het moeras van aanmaningen, rekeningen, deurwaarders, opzeggingen, afwijzingen en formulieren zijn weggezakt. Zij worden geconfronteerd met een verzorgingsstaat die bestaat uit een ondoordringbare jungle van procedures, loketten, en instanties die vooral bezig zijn met hun eigen straatje schoon te vegen en probleemgevallen van zich af te schuiven.

Frederik: ‘Nederland is bezaaid met instellingen die afgerekend worden op het oplossen van deelproblemen.’ Zo is er schuldhulpverlening, maar om je daarvoor te kwalificeren moet je aan dermate strenge eisen voldoen dat slechts 1 procent van de mensen met schulden daadwerkelijk door de schuldhulpverleners wordt geholpen.

Foto: Human

‘Hoe dieper je in de shit zit, hoe moeilijker het is om hulp te krijgen. Het recht is steeds vaker iets dat je moet halen. Het komt al lang niet meer naar je toe. Je moet loketten aflopen, formulieren invullen, intakegesprekken voeren. Hier is iets vreemds aan de hand: hoe minder je hebt, hoe meer bureaucratie er over je heen wordt gestort. Terwijl je daar juist steeds minder energie voor hebt.

‘Laat dit even tot u doordringen: in de moderne verzorgingsstaat wordt je probleem een reden om je uit te sluiten van een oplossing. Je hebt een drugsprobleem, daarom zit je in de verslavingszorg, maar daar word je geschorst omdat je drugs blijft gebruiken. Je hebt een gedragsprobleem, daarom zit je bij een jeugdzorginstelling, maar daar moet je weg omdat jij je niet gedraagt.’

Foto: Human

Frederik: ‘Echte ideeën hebben we niet meer. In ieder geval niets dat zo groots, zo meeslepend en zo simpel is als de bijstand of de AOW.’ In die richting zoekt Frederik wel de oplossing: bestaanszekerheid moeten we, net als in de jaren vijftig, weer zien als een recht, zonder verplichtingen en zonder een peperduur controle-apparaat om die halve procent fraudeurs te betrappen.

Relevante links:

• ‘Schuldvrij!’ (Een initiatief van Jesse Frederik, uiteengezet tijdens een interview met omroep Human)

Bronnen:

• Volkskrant
• De Correspondent
• Foto’s: Human